برنامه فوریتی حمایت روانی اجتماعی جهت آسیب دیدگان حادثه منا تدوین شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو از کرمان، گروه سلامت روانی اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در پی وقوع حادثه غمبار منا که منجر به کشته شدن ۴۶۵ نفز از هموطنانمان شد؛ برنامه فوریتی حمایت روانی اجتماعی جهت آسیب دیدگان حادثه منا تدوین کرد. 

این برنامه مورد تایید وزارت بهداشت قرار گرفت و در تمامی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور اجرا می‌شود. 

باتوجه به اینکه یکی از عوارض بحران‌ها که منجر به افزایش سطح اضطراب و نگرانی و واکنش‌های روان‌شناختی در بازماندگان می‌شود، نبود اطلاعات لازم درخصوص نوع واکنش‌ها، علائم، چگونگی رخ دادن واقعه، بی‌اطلاعی درخصوص سرنوشت عزیزان،...... می‌باشد. دادن اطلاعات می‌تواند این نگرانی و عوارض را کاهش دهد. اهداف اصلی حمایت‌های روانی اجتماعی دربلایا وحوادث غیرمترقبه عبارت است از: 

الف) حمایت از سازو کاری در آسیب دیدگان و بازماندگان

ب) کاهش واکنش‌های ایجاد شده در زمان مناسب

ج) پیشگیری از بروز مشکلات بلند مدت

به منظور رسیدن به این اهداف که موجب افزایش سطح سازگای (Coping) و نهایتاً بازسازی روانی درآسیب دیدگان می‌شود، باید اصول بنیادی را در این خصوص رعایت کرد؛ درغیر اینصورت می‌تواند بروز مشکلات روان‌شناختی درآسیب دیدگان شود.

اصول اصلی در این راستا بر مبنای سه سطح پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثیه خواهد بود که لازم است به این اصول توجه کافی صورت گیرد.

در پیشگیری اولیه هدف اصلی افزایش سطح سلامت روان مثبت از طریق آموزش های روان‌شناختی (Psychoeducation)، کاهش استرس حاد، عادی سازی (Normalization)، کمک‌های اولیه روان‌شناختی، شناسایی افراد درمعرض خطر است.

در پیشگیری ثانویه، هدف اصلی درمان مداخلات صحیح به موقع آسیب دیدگان، تریاژ اولیه و شناسایی افراد در معرض خطر، مدیریت درمان دارویی و مداخلات غیردارویی، پایش و نظارت جمعیت آسیب دیده از نظر علائم و واکنش‌هاست.

جربیات گذشته نشان داده است که وقتی حمایت‌های روان‌شناختی در روش‌های جامعه مدار تلفیق می‌شود، مناسب‌تر خواهد بود. استوارسازی برنامه بر منابع محلی و آموزش و ارتقاء آن‌ها برای موفقیت برنامه حیاتی است.

بخش عمده‌ای از واکنش‌ها و احساسات (از قبیل رنج و اندوه) ایجاد شده در بلایا نیاز به درمان تخصصی ندارد و اقدامات حمایتی اولیه و مناسب چنانچه به درستی ارائه شوند، در اداره این واکنش‌ها و احساسات کمک کننده خواهند بود.

اصول اساسی مداخلات روانی اجتماعی در بلایا، از اصول اساسی است که اگر به آن توجه لازم صورت نگیرد می‌تواند آسیب‌های غیرقابل جبرانی به آسیب دیدگان و نهایتاً منجر به کاهش اثربخش خدمات حمایتی دربازماندگان گردد. 

خدمات طراحی شده درموقعیت‌های بحرانی و اضطراری باید به خدمات اولیه متکی باشد که این خدمات شامل آموزش عمومی، عادی سازی، شناسایی افراد درمعرض خطر، آموزش روان‌شناختی می‌باشد و این خدمات از همکان ابتدا وقوع حادثه و بلا شروع می‌گردد. 

اهداف

کاهش شیوع و پیشگیری از پیشرفت و تشدید عوارض روانی ناشی از حادثه

افزایش توان انطباق وآماده سازی بازماندگان

تقویت مکانیسم های انطباق و مهارت های اجتماعی بازماندگان و کمک به جامعه برای سازماندهی مجدد، خودیاری و بازسازی جامعه

افزایش و پیشبرد (promotion) سطح سلامت روان مثبت (positive mental health) در اسیب دیدگان

رویکردهای استراتژیک

_توجه به سرعت وفوریت (urgency) علاوه بر اولویت (priority) 

سلامت نگر به جای رویکرد بیمارنگر

توانمند سازی به جای رویکرد حمایت گر صرف

 گروههای ذینفع: 

مهم‌ترین استفاده کنندگان این برنامه خانواده، همراهان، امدادرسانان، مجروحان وتمامی افرادی که از این حادثه ازنظر روانی بیشترین آسیب را متحمل شده وبه کمک روان‌شناختی حرفه‌ای نیازدارند، بخصوص کودکان وخانواده‌های آنان. این برنامه رویکرد کل نگر وخانواده محوری از حمایت روانی اجتماعی دارد. در عین حال برنامه حمایتهای لازم را برای همه افراد درگیر مهیا می‌کند. 
 
 

مناطق جغرافیایی تحت پوشش برنامه

الف – کلیه محل‌های سکونت گروه ذینفع در کشور ایران

ب ـ سایر محل‌های دسترسی مثل محیط‌های کار وتجمع اسیب دیدگان

ادامه فعالیت های نیاز سنجی، جمع آور ی داده‎‌ها وهماهنگی درون بخشی وبین بخشی

نیاز سنجی برنامه از روز اول آغاز خواهد شد. معذلک با توجه به تغییر پذیر بودن شرایط نیاز به بازبینی مرتب وجوددارد (مثلا راجع به محل استقرار گروههای ذینفع، منابع نیروی انسانی محلی وکشوری وغیره) همکاری بین بخشی وسیعی از روزهای اول آغاز خواهد شد. 

فعالیتهای برنامه‌ای Program Activities

الف- خدمات سیاری به مردم (Outreach) 

این برنامه‌ها به شکل مداخلات گروهی روانی اجتماعی که بوسیله روانپزشکان، روان‌شناسان ومشاورین آموزش دیده انجام می‌شودوحداقل ۶ ماه طول خواهد کشید شامل مداخلات زیر است: 

- ملاقات اولیه

در ملاقات اولیه که بوسیله ۲ روان‌شناس یا روانپزشک یا مشاور انجام خواهدشدحمایت اولیه شروع می‌شود. ودر عین حال شناسایی مواردی که از نظر روان‌شناختی آسیب دیده‌اند انجام می‌شود.

- مداخلات گروهی ویژه

این مداخلات برای افرادی انجام می‌شودکه علایم واکنش استرس حاد یا PTSD رادارند. یا سطوح متوسط وبالای اضطراب، تهاجم وسوگ پیچیده دارند. که۴-۳ جلسه به فاصله یک هفته خواهد بودو بازگویی روان‌شناختی و آموزش روشهای بهبود (Teaching recovery techniques) مطابق مدول آموزشی داده شده انجام خواهدشد. برمبنای این برنامه تیمهای ۲نفره از روانپزشکان وروانشناسانی که باز آموزی استاندارد رادیده‌اند، مداخلات گروهی رابرای گروههای ذینفع انجام می‌دهند. 

- مداخلات درمانی اضطراری

درموارد محدودی که نیاز به مداخلات فوری روانپزشکی وجوددارد، مانند احتمال خودکشی، افسردگی شدید، سایکوزویا عود اختلالا روانی قبلی این موارد به مراکز درمانی ارجاع خواهند شد.

- گردهمایی عمومی 

این جلسات با شرکت آسیب دیدگان یا همراهان و خانواده‌ها صورت می‌گیردوپیش بینی می‌شود ۳ -۱ ملاقات برای هر گروه صورت گیرد. بیشتر این جلسات در ماه ۲و۳ بعداز حادثه خواهد بود. 

- شرکت درمراسم سوگواری

مراسم دینی بخصوص چهلم که در پیش رواست، ‌فرصت خوبی برای انجام مداخلات مثبت روانی – اجتماعی است. علاو. ه براین از برنامه‌های غیررسمی وسایر گروه‌ها برای بزرگداشت ازدست رفتگان حمایت خواهدشد. 

- خدمات رفاهی، روانی – اجتماعی غیر اختصاصی

تاسیس مراکز باز آموزی برای گروه ذینفع ر محل‌های سکونت، محیط‌های کار ومحل‌های تجمع و....، کمک به بازسازی محیط زندگی. این فعالیت‌ها بوسیله NGO‌های غیر تخصصی انجام خواهدشد. 

ب ـ آموزش عمومی

یک بسیج آموزشی چند رسانه‌ای (multimedia compaign) شروع خواهدشدکه شامل رادیو وتلویزیون، رسانه‌ها وشبکه‌های اجتماعی و...... خواهد بود. 

 ـ رادیو وتلویزیون

برنامه‌های رادیو مرتیط با موضوع با تاکید بر عادی سازی (نرمالیزیشن) تهیه وپخش خواهد شد. 

محتوای برنامه: 

۱ـ اطلاع رسانی درمورد خدمات امدادی ودرمانی، آموزش بهداشت، بازپیوند خانوادگی، بازسازی اجتماعی وسایر خدمات مرتبط انجام خواهدشد. 

۲ـ آموزش روانی ـ اجتماعی: شامل سوگ، ترس، اضطراب واکنش حاد به استرس وغیره

- پمفلت، پوس‌تر، کتابچه

پمفلت‌های مختلف درمورد سلامت روانی ـ اجتماعی شامل علایم ونشانه‌های ناشی از حادثه، چگونگی کنار آمدن با مشکلات ناشی از حادثه وعادی سازی

آموزش (TRAINING) 

ظرفیت سازی (capacity building) برای متخصصین علوم رفتاری که خدمات را ارائه می‌دهند، به شرح زیر انجام خواهد شد. 

الف: متخصصین

محتوای آموزش: 

طی یک کارگاه سه روزه تکنیکهای مداخله در بحران با روش (Smithو Dyregrou، yule) آموزش داده می‌شود. که شامل اثرات بحران، توجیه بحران debriefing وروشهای بهبود سه گروه علایم تزاحمی Intrusion، برانگیختگی و اجتناب خواهد بود. 

 ب-رهبران جامعه: 

 جلسات اموزشی بصورت سمینار، کنفرانس و.... برای رهبران جامعه ازجمله رهبران مذهبی ومسئولین دولتی به منظور افزایش آگاهی آن‌ها از نیاز‌ها وکمک‌ها ی ر وانی اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. 

این آموزش‌ها بر تغییر نگرشهای اساسی نسبت به سلامت روانی اجتماعی از جمله پیشبرد برنامه بازگشت به زندگی عادی وآگاهی از نیاز به فرصتهای فوق برنامه برای گروههای ذینفع جهت بیان احساسات خود می‌باشد. 

-فعالیت گروه های همسالان: 

این آموزش‌ها ازطریق آموزش های گروهی، گروه درمانی و جلسات تعامل آسیب دیدگان با یکدیگر طراحی خواهد شد.